İkiz Dönüşüm ve Tarihsel Gelişimi

İkiz dönüşüm; sürdürülebilir adımlar için teknoloji ve inovasyonun gücünü kullanmayı öneren bir stratejidir. Başta iklim değişikliği olmak üzere küresel ölçekte bir çok çevresel sorunla mücadele edilen bu dönemde sürdürülebilirlik adına hızlı adımlar atmak önemli bir rol oynamaktadır. Bu aşamada, dijitalleşme ile sürdürülebilir büyümenin desteklenmesine işaret eden ikiz dönüşüm oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Dijital dönüşüm ve yeşil dönüşüm kavramlarının bileşkesinden doğan ikiz dönüşümü daha iyi anlayabilmek adına her iki dönüşümü de ayrı ayrı inceleyelim:

• Dijital Dönüşüm: Tüm sektörlerde gerçekleştirilen işleri dijital teknolojilerle destekleyerek ve bu teknolojilerle değiştirerek, bu işleri daha verimli, daha temiz, daha az enerji tüketen ve daha çevre dostu süreçler haline getirmeyi amaçlayan kapsamlı bir süreçtir. Bu dönüşüm, yapay zekâ, büyük veri analitiği ve artırılmış gerçeklik gibi ileri teknolojilerin entegrasyonu ile gerçekleşir. 
• Yeşil Dönüşüm: Tüm sektörlerde gerçekleştirilen işlerin çevreye olan zararlarını en aza indirmeyi ve doğal kaynakları mümkün olduğunca az tüketmeyi hedefleyen bir süreçtir. Bu dönüşüm, işletmelerin sürdürülebilir iş modelleri geliştirmesini, enerji verimliliğine öncelik vermesini ve karbon salınımlarını ile diğer atıklarını en aza indirmeye çalışmasını içerir. Yeşil dönüşüm, çevresel etkileri minimize eden teknolojilerin ve yöntemlerin benimsenmesiyle, hem ekonomik büyümeyi hem de çevresel sürdürülebilirliği desteklemeyi amaçlar. 

İkiz dönüşüm kavramının tarihsel gelişimine bakıldığında ise, Avrupa Birliği'nin (AB) 2019 yılında yayınladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı ile yaygınlaşmaya başladığı ve 2020 yılında COVID-19 pandemisinin zorunlu dijitalleşme sürecini hızlandırmasıyla daha da gündem haline geldiği görülmektedir. Almanya'da 2011 yılında Hannover Fuarı'nda gündeme gelen Endüstri 4.0 kavramı ikiz dönüşüm kavramının bileşenlerinden olan dijital dönüşümün gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bir diğer bileşen olan yeşil dönüşüm ise, 2015 yılında Paris Anlaşması’nın kabul edilmesiyle birlikte iklim değişikliği ve küresel ısınma konularının dünya gündemine oturmasıyla gündem olmuştur çünkü yeşil dönüşüme olan ihtiyaç artmıştır. 2020 yılına gelindiğinde, pandeminin ekonomik ve sosyal etkilerini azaltmak adına devletler birçok kurtarma paketleri açıkladı. AB'nin de dahil olduğu bu süreçte, AB 750 milyar Avroluk kurtarma paketi için dikkat çeken bir şart koydu; sadece yeşil ve dijital dönüşüme hizmet eden projelerin finanse edilmesi. Bu şart ile ikiz dönüşüm kavramının pekişmesinin yanı sıra, lineer ekonomi modelinden döngüsel ekonomi modeline geçiş zorunluluğu vurgulandı. Bu dönemde, akıllı teknolojiler ve Endüstri 4.0 uygulamaları, karbon ayak izinin azaltılması ve çevresel sürdürülebilirlik için kritik hale geldi. Tüm bunlar ikiz dönüşüm stratejisinin benimsenmesini sağladı çünkü ikiz dönüşüm ile hem dijital hem de yeşil dönüşüm süreçlerinin birbirini destekleyerek daha sürdürülebilir ve verimli bir geleceğin mümkün kılınabileceği anlaşıldı.  

İkiz Dönüşümün İşletmeler İçin Önemi

Dijital ve yeşil dönüşüm süreçlerinin birleştirilmesiyle ortaya çıkan ve kapsamlı bir değişim hareketi olan ikiz dönüşüm işletmeler için büyük önem taşır. Dijital dönüşüm, tüm sektörlerde iş süreçlerini dijital teknolojilerle destekleyerek daha verimli, daha temiz ve daha çevre dostu hale getirirken, yeşil dönüşüm ise çevresel zararları en aza indirerek doğal kaynakları korumayı hedefler. Bir arada ele alındığında, ikiz dönüşüm işletmelerin sürdürülebilirlik ve rekabetçilik açısından güçlü bir avantaj elde etmelerini sağlar. Dijital teknolojiler, işletmelerin karbon ayak izlerini ölçmelerine, enerji verimliliğini artırmalarına ve kaynak kullanımını optimize etmelerine olanak tanır. Örneğin, sensörler ve yapay zeka destekli sistemler, üretim süreçlerinde enerji tasarrufu sağlarken, karbon emisyonlarını azaltmak için gerekli verileri sunar. Aynı zamanda, döngüsel ekonomi modelleri benimsenerek, ürünlerin uzun ömürlü ve yeniden kullanılabilir hale getirilmesi sağlanır. Bu dönüşüm, yalnızca çevresel sürdürülebilirliği artırmakla kalmaz, aynı zamanda maliyet tasarrufları ve yeni pazar fırsatları yaratır. Avrupa Birliği’nin 750 milyar Avroluk kurtarma paketi için dijital ve yeşil proje şartı koyması, ikiz dönüşümün ekonomik toparlanma ve büyüme için de ne kadar kritik olduğunu gösterir. İşletmeler, bu dönüşüm sürecini benimseyerek hem çevresel sorumluluklarını yerine getirebilir hem de geleceğin pazarlarında rekabet avantajı elde edebilirler. Tüm bunlardan anlaşıldığı üzere, ikiz dönüşümün işletmeler üzerinde birçok olumlu etkisi bulunmaktadır. Bu etkiler maddeleştirilerek aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Ekonomik Etkiler

İkiz dönüşümün en önemli etkilerinin başında ekonomik etkiler gelmektedir. İkiz dönüşüm ile işletmeler rekabette avantaj kazanabilir, maliyetten kazanç sağlayabilir ve yeni pazar fırsatları yakalayabilirler. 

1. Rekabet Avantajı: İşletmeler,ikiz dönüşümün getirdiği daha verimli ve sürdürülebilir süreçlerle rekabet gücünü artırır.
2. Maliyet Tasarrufu: Enerji verimliliği ve kaynak optimizasyonu yoluyla işletme maliyetlerinde düşüş sağlanır.
3. Yeni Pazar Fırsatları: Sürdürülebilir ve dijital yenilikler, yeni iş modelleri ve pazar fırsatları yaratır.

Çevresel Etkiler

Sürdürülebilirliği destekleyen ikiz dönüşümün, uygulandığı takdirde, işletmeler üzerindeki çevresel etkileri yadsınamayacak derecededir. 

1. Karbon Emisyonlarının Azaltılması: Dijital teknolojiler ve yeşil dönüşüm stratejileri sayesinde karbon ayak izi azaltılır.
2. Doğal Kaynakların Korunması: Kaynakların daha verimli kullanılması ve döngüsel ekonomi modelleri ile doğal kaynakların tüketimi azalır.
3. Atık Azaltımı: Geri dönüşüm ve yeniden kullanım süreçleri ile atık miktarı azaltılır.

Sosyal Etkiler

Sadece çevresel değil, sosyal sürdürülebilirliği de destekleyen ikiz dönüşüm, işletmelerde birçok olumlu sosyal etki yaratabilir. 

1. İstihdam Olanakları: Yeni teknolojilere dayalı iş modelleri ve sürdürülebilir projeler, yeni iş fırsatları ve istihdam yaratır.
2. Çalışan Eğitim ve Gelişimi: Dijital ve yeşil becerilere yönelik eğitim programları ile çalışanların yetkinlikleri artırılır.
3. Yaşam Kalitesi Artışı: Daha temiz ve sürdürülebilir çevre, toplumun genel yaşam kalitesini yükseltir.

Politik ve Yasal Etkiler

İkiz dönüşüm, işletmelerin yasal uyum süreçlerini kolaylaştırmanın yanı sıra, küresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli rol oynar.

1. Regülasyonların Karşılanması: İkiz dönüşüm, işletmelerin çevresel ve dijital uyum süreçlerine katkıda bulunur ve yasal gereklilikleri karşılamalarını sağlar.
2. Uluslararası İşbirliği Artışı: Küresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için uluslararası işbirlikleri ve projeler artar.

İkiz Dönüşüm ve Sektörel Uygulamaları

İkiz dönüşüm uygulamaları birçok farklı sektöre entegre edilmiştir. Her sektörde farklı uygulamalar görülse de amaç her sektör için aynıdır: Dijitalleşme ile sürdürülebilirliği destekleme. İkiz dönüşümün yoğun olarak uygulandığı sektörler enerji, ulaşım, tarım ve hayvancılık, atık yönetimi, üretim ve finans olarak sıralanabilir. Aşağıda her bir sektör sırasıyla incelenmiştir.

•  Enerji Sektörü: Enerji sektörü, dijital teknolojilerle yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını optimize ederek karbon ayak izini önemli ölçüde azaltabilir. Akıllı elektrik şebekeleri, dijital kontrol ve veri analitiği modellerinden yararlanarak enerji depolama kapasitelerini artırabilir ve CO2 emisyonlarını düşürebilir. Buradaki akıllı elektrik şebekesi ifadesi; tedarikçi ve tüketici arasında karşılıklı elektronik iletişimin sağlanması amacıyla akıllı sayaç ve izleme sistemlerinin elektrik şebekelerine eklenerek elektrik şebekelerinin izlenmesi, güncellenmesi ve sürekli güvenilir, kaliteli olarak dağıtım yapılırken kullanıcı güvenliğinin sağlanmasını ifade etmektedir. Bunun yanı sıra, güneş ve rüzgar enerjisi gibi temiz enerji kaynaklarının entegrasyonu, dijital teknolojilerle desteklenerek enerji verimliliği artırılabilir. Örneğin; rüzgar çiftliklerinde tribünlerin sensörlere sahip olması enerji üretiminde verimliliği artırır. Bu uygulama Türkiye’ de de karşılık bulmaktadır. Afyon Dinar’da kurulan “Dijital Rüzgâr Çiftliği” bölgedeki 72 bin ailenin elektrik ihtiyacını karşılamakta ve tribünler, dijital ikizlerine rüzgar koşullarını ve potansiyel arızaları bildirerek daha verimli çalışmaktadır. Bu tür uygulamaların, enerji sektörüne entegre edilmesi sayesinde büyük miktarda CO2 emisyonu önlenebilmektedir.
• Ulaşım Sektörü: Dijital teknolojilerin hızla gelişmesi, ulaşım sektöründe büyük bir dönüşümün kapılarını aralamıştır. Bu teknolojiler, sadece ulaşımı daha güvenli ve verimli hale getirmekle kalmayıp, aynı zamanda çevresel etkileri de minimize ederek sürdürülebilir bir geleceğe katkıda bulunmaktadır. Elektrikli araçlar, otonom sürüş sistemleri, akıllı trafik yönetimi ve dijital biletleme gibi yenilikçi çözümler, enerji tüketimini ve karbon emisyonlarını azaltmada önemli bir rol oynamaktadır. Aynı zamanda, bisiklet yolları ve bisiklet paylaşım sistemleri gibi aktif ulaşım imkanları, şehirlerin karbon ayak izini azaltırken, toplu taşıma sistemlerinde dijital ikiz teknolojisinin kullanımı kaynak verimliliğini artırmaktadır.
• Tarım ve Hayvancılık Sektörü: Tarım ve hayvancılık sektörlerinde dijital teknolojilerin kullanımı, verimliliği artırabilir ve çevresel etkileri azaltabilir. Hayvan sağlığının ve büyümesinin gelişmiş yöntemlerle izlenmesi, gübrelerin ve gıda takviyelerinin optimize edilmesi, sulamanın doğru bir şekilde yönetilmesi gibi uygulamalar, su israfını ve kirliliği azaltır. Örneğin sulama optimizasyonu için toprak nem sensörleri kullanılabilir. Bu sensörlerin çalışma prensibine bakıldığında, sensör, toprağa gömülü ve temas halinde olan bir prop sistemi ile toprakla etkileşime girer ve proplar aracılığı ile belirli aralıklarda ölçülen değerler sunucuya iletilir. Böylece, toprak nem seviyeleri takip edilebilir ve gerekli sulama işlemleri planlanabilir..
• Atık Yönetimi Sektörü: Dijital teknolojiler, atık yönetiminde büyük bir dönüşüm sağlayabilir. Yapay zeka destekli atık sınıflandırma sistemleri, geri dönüştürülebilir malzemelerin daha etkin bir şekilde ayrılmasını sağlar. Akıllı çöp kutuları, sensörler ve dijital görüntüleme teknikleri, atık yönetim süreçlerini optimize eder. Ayrıca, bir ürünün üretiminden son kullanıcıya ulaşmasına kadar tüm aşamaları ve bu aşamalarda kullanılan malzemeler, üretim süreçleri, atık yönetimi ve çevresel ayak izi, gibi bilgileri kapsayan dijital ürün pasaportu projeleri ile, geri dönüştürülmüş malzeme zincirine şeffaflık kazandırarak sürdürülebilir bir atık yönetim sistemi oluşturur.
• Üretim Sektörü: Dijital ikiz teknolojisi, üretim sektöründe önemli bir rol oynamaktadır. Bu teknoloji, üretim sistemlerinin uçtan uca entegrasyonunu sağlayarak derin öğrenme, nesnelerin interneti (IoT) ve siber-fiziksel sistemler (SFS) gibi teknolojilerle birleştiğinde işletmelere büyük fırsatlar sunmaktadır. Üretim sektörü, dijital dönüşümle birlikte yeşil üretim süreçlerine geçiş yaparak hem enerji verimliliğini artırabilir hem de atık miktarını azaltabilir. Akıllı fabrikalar, otomasyon ve robotik teknolojiler kullanarak üretim süreçlerini optimize eder. Enerji tasarruflu üretim ekipmanları ve süreç iyileştirmeleri, kaynak kullanımını azaltarak çevresel etkileri en aza indirir.
• Finans Sektörü: Finans sektörü, dijital bankacılık hizmetlerini geliştirerek ve sürdürülebilir projeleri finanse ederek ikiz dönüşüme katkıda bulunur. Yapay zeka ve robotik teknolojiler, bankacılık işlemlerini otomatikleştirerek operasyonel verimliliği artırır. Sürdürülebilir projelere yönelik finansman çözümleri, yeşil dönüşümü destekleyen yatırımları teşvik eder. Sosyal sorumluluk projeleri ve çevresel sürdürülebilirlik odaklı finansman politikaları, sektörün yeşil dönüşümüne katkı sağlar.
• Gıda Sektörü: Gıda sektöründe dijital ikiz dönüşümü, hem üretim hem de tüketim alışkanlıklarını iyileştirerek sektörde büyük değişiklikler yaratmaktadır. Geçtiğimiz yüzyıldaki büyük nüfus artışı ve değişen alışveriş ve tüketim alışkanlıkları, gıda endüstrisi için sürekli bir meydan okuma oluşturmuştur. Nüfus patlamasıyla başa çıkmak, arz güvenliğini sağlamak ve üretim, koruma ve ambalajlama süreçlerinde çeşitli koruyucular, şekerler, plastikler ve kimyasalların kullanımını azaltmak için sürekli teknolojik yenilikler gerekmektedir. Ayrıca, daha verimli atık yönetimine olan ihtiyaç da artmaktadır. Modern gıda teknolojisi ve dijital çözümler bu sorunları çözmeye yönelik önemli adımlar atmaktadırDijital ikiz teknolojisi, gıda sektöründe üretim süreçlerinin dijital bir kopyasının oluşturulmasına olanak tanıyarak verimlilik, izlenebilirlik ve sürdürülebilirlik alanlarında önemli iyileştirmeler sağlar. Bu sayede, çiftçilerden perakendecilere kadar tüm paydaşlar daha bilinçli kararlar alabilir, gıda israfı azaltılabilir ve tüketicilere daha sağlıklı, güvenli ve sürdürülebilir ürünler sunulabilir. Dijital ikiz uygulamaları, gıda üretiminde ve tüketiminde devrim niteliğinde değişiklikler yaparak, sektörün karşılaştığı zorlukları aşmada kritik bir rol oynamaktadır.

İkiz dönüşüm uygulamaları, dijitalleşme ve sürdürülebilirliği bir araya getirmesi sayesinde çeşitli sektörlerde önemli gelişmeler sağlamaktadır. Bu uygulamalar ile sektörel verimlilik artarken çevresel etkilerin en aza indirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda, akıllı teknolojiler ve veri analitiği kullanımı, enerji tasarrufundan atık yönetimine, üretim süreçlerinden finansal hizmetlere kadar geniş bir yelpazede sürdürülebilir çözümler sunmaktadır. Sonuç olarak, ikiz dönüşüm, sektörlerin hem dijitalleşme hem de sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olarak geleceğe daha temiz ve verimli bir geçiş sağlamaktadır. Sektörde birçok fayda sağlayan bu teknolojinin pazar boyutunun ise 2026 yılına kadar 48,2 milyar dolar olması beklenmektedir.

 REFERANSLAR

Duman, M. (2021). İşletmeler İçin Yeni Bir Verimlilik Teknolojisi: Dijital İkiz. Verimlilik Dergisi.

Herczeg, B., Pinter, E., & Bago, P. (2023, Nisan 11). How Green and Digital Transformation Shapes Industries.

Küsbeci, P., & Uzunçarşılı, Ü. (2021). İşletmelerde Dijital Dönüşüm Sürecinde Dijital İkiz Teknolojisinin Rolü. Artikel Akademi.

Nuroğlu, E. (2021, Aralık 08). İkiz dönüşüm: Dijital ve yeşil dönüşüm neden ayrılmaz ikili? Fikir Turu: https://fikirturu.com/cevre/ikiz-donusum-dijital-ve-yesil-donusum-neden-ayrilmaz-ikili/ adresinden alındı.

Temiroğlu, A. (2024, Mayıs 16). İkiz Dönüşüm. Sanayici Dergisi: https://www.sanayicidergisi.com.tr/ikiz-donusum-makale,877.html adresinden alındı.